پشه آنوفل

پشه های آنوفل  (Anopheles mosquitoes)

عامل اصلی انتقال مالاریا پشه های جنس آنوفل می باشند (خانواده Culicidae – زیرخانواده Anophelinae) که تاکنون 4۸۰ گونه در دنیا شناسایی شده اند. از گونه های شناسایی شده در حال حاضر تعداد 70 گونه بعنوان ناقلین مالاریا محسوب شده اند که از 40 گونه بعنوان ناقلین مهم در دنیا اسم برده می شود. در زیر جایگاه جنس آنوفل در رده بندی جانوری نشان داده شده است.

 

خصوصیات جنس آنوفلAnopheles :

پشه های آنوفل حشراتی کوچکی به طول 8 – 5 میلی متر بوده و در اکثر کشورهای مناطق معتدله و حاره  و هر جا که زیستگاه لاروی مناسبی بتواند ایجاد شود وجود دارند. این   پشه ها شب فعال بوده و در طول روز در مناطق تاریک و مرطوب مخفی می شوند. دگردیسی (Metamorphose) این پشه ها کامل بوده و دورة زندگی شامل مراحلی است که در آن پشه نوزاد هیچ شباهتی به پشه بالغ ندارد. مراحل زندگی پشه های آنوفل از تخم تا پشه بالغ در زیر  نشان داده شده است.

 

مرحله زندگی                 مدت زمان دوره (روز)

در مناطق گرمسیر            معتدل

تخم                            3-2                       14-7

لارو                            7                        28-14

پوپ                            12                       12-9

بالغ ماده                     14-10              متوسط 21

 

تخم

تولید مثل پشه ها بوسیله تخم ریزی است.

معمولاَ در هر نوبت تخم گذاری برحسب گونه های مختلف حدود 50 تا 300  تخم می گذارند.

اندازه تخم ها حدود 1 میلیمتر بوده، تخم ها به رنگ قهوه ای تیره  و به طور تک تک روی سطح آب گذاشته می شوند. در بعضی از گونه ها، شکل تخم شبیه قایق و در بعضی گونه ها بیضی بوده و در دو طرف آن یک زوج اطاقچه هوایی قرار دارند که در بعضی از انواع از قبیل An.pseudopunctipennis   دور تخم را کاملاَ فرا گرفته است. وجود این اطاقچه های هوا باعث شناور ماندن تخمها بر روی سطح آب می شود. تخم آنوفل ها نسبت به خشکی حساس بوده و سریعاَ از بین میرود. باز شدن تخم ها و تبدیل به لارو  بر حسب درجه حرارت محیط و نوع گونه متغیر بوده و در مناطق گرمسیر تخم ها در عرض 3-2 روز و در مناطق معتدل در عرض 14-7 روز باز می شوند.

 

لارو

از تخم آنوفل ها بعد از بازشدن موجود کرمی شکل کوچکی بنام لارو خارج می گردد. لارو موجود فعالی است که از مواد غذایی و موجودات زنده موجود در سطح آب مثل باکتریها، مخمرها و تک یاخته ها تغذیه کرده و تنفس هوازی دارد و بدلیل نداشتن سیفون تنفسی بطور موازی با سطح آب قرار می گیرند.

در موقع تغذیه سر لارو به اندازة 180 درجه حول محور بدن می چرخد بطوریکه برس های دهانی که در سطح شکمی قرار دارند می توانند زیر سطح آب را جاروب نمایند، بعبارت دیگر لارو آنوفل ها  Filter Feeder  هستند.

 

• لاروها به آسانی در اثر حرکت سایه ها و یا لرزش آب و عوامل خارجی تحریک شده و با شنا کردن سریع خود را به عمق آب می رسانند و چند ثانیه تا چند دقیقه بعد دوباره به سطح آب می آیند. یک لارو آنوفل در طی دوران لاروی چهار بار پوست اندازی کرده ( لاروهای سن 1، 2، 3 و 4 )  و در انتهای آن تبدیل به پوپ (Pupae) یا شفیره می گردند. در مناطق گرمسیری زمان تبدیل لارو به شفیره حدود 7 روز و در مناطق معتدل 28-14 روز طول می کشد. در مناطق معتدل و سرد بعضی از گونه های آنوفل دوره زمستان را در مرحله لاروی می گذرانند و در نتیجه ممکن است تا چند ماه زنده بمانند.

لانه های لاروی  

• به محل زندگی لاروهای آنوفل، لانه لاروی یا ژیت لاروی گفته می شود. این لانه ها بسیار متغیر بوده و می تواند کوچک یا بزرگ، موقت یا دائمی، شیرین یا شور باشد. نقطه اشتراک آنها معمولاَ راکد بودن و یا جریان بسیار کند آب آنها است وشامل جریان تند نیز میشود. همچنین بر حسب نوع گونه، لانه های لاروی می تواند سایه دار یا آفتابی، دارای گیاه یا فاقد گیاه، دارای آب تمیز، صاف و فاقد املاح شیمیایی یا آلوده، شور و دارای مواد معدنی و آلی باشد. از انواع لانه های لاروی میتوان مردابها، زه آبها، استخرهای کوچک، مزارع برنج، چاله ها و گودالهای آب، نشت آبها، بشکه های آب، قوطی های کنسرو، لاستیکهای فرسوده، وسایل نقلیه متروکه، تنه درختان و . . . را نام برد. لانه های لاروی در جاهایی که بسیار گسترده، دارای مقدار زیادی حشرات شکارچی و یا ماهی های لاروخوار باشد تشکیل نمی گردد.

 

 

شفیره

لارو بعد از چند روز تبدیل به پوپ یا شفیره می شود. شفیره ها به شکل حرف “و”    (Comma shaped) بوده و آبزی می باشند.شفیره ها فعالیت تغذیه ای ندارند ولی بیشتر وقتشان را در سطح آب به منظور جذب هوا از طریق شیپورهای تنفسی می گذارند. شفیره ها معمولاَ به کمک یک زوج ابریشم پنجه ای سرـ سینه به حالت شناور روی سطح آب باقی می مانند.

این شفیره ها حرکت فعال داشته و اگر در معرض تهدید قرار گیرند شکم خود را متناوباً خم و راست می کنند و با حرکت تند و سریع در جهت بالا و پائین در آب شنا می کنند. شفیره ها بعد از گذشت 3-2 روز در مناطق گرمسیر و  12- 9 روز در مناطق معتدل از  ناحیه  سطح  پشتی سرـ سینه  (سفالوتراکس) شکافته شده و از آن پشة بالغ بیرون می آید.

 

بالغ

پشه های بالغ حشرات کوچکی هستند به طول 8- 5 میلیمتر که معمولاَ در اوایل شب و هنگام غروب از شفیره خارج می شوند. پس از آنکه پشه های بالغ از شفیره خارج شدند، روی سطح آب و یا روی گیاهان اطراف به مدت یک ساعت استراحت نموده تا بالهایشان باز، خشک و به اندازة کافی محکم شده و برای پرواز آماده شوند.

 

سیر تکاملی انگل پلاسمودیوم

انگلهای پلاسمودیوم انسانی در طول زندگی خود وابسته به دو میزبان می باشند. یک مرحله جنسی بدون تکثیر یا لقاح و یک مرحله غیر جنسی دارای تکثیر  Sporogony Cycle  در پشة آنوفل ماده بعنوان میزبان اصلی و دو مرحله غیر جنسی همراه با تکثیر Schizogony در انسان بعنوان میزبان واسط انجام می شود و این مراحل عبارتند از:

 

• 1- لقاح (Fertilization) ، مرحله جنسی است که در معده پشه انجام می شود.
• 2- اسپوروگونی) (Sporogony ، اولین مرحله غیرجنسی است که در دیواره معده و در بدن پشه سپری می شود.
• 3- شیزوگونی نسجی) (Exoerythrocytic Schizogony ، دومین مرحله غیرجنسی که در کبد انسان سپری می شود.
• 4 – شیزوگونی خونی (Erythrocytic Schizogony) ، سومین مرحله غیر جنسی که در گلبولهای قرمز خون انجام می شود.

 

سیر تکاملی انگل پلاسمودیوم در بدن پشه آنوفل ماده :
لقاح –  مرحله جنسی انگل :

چند دقیقه پس از بلعیدن خون بیمار مبتلا به مالاریا و بلعیده شدن گامتوسیت های نر (Male Gametocyte or Micro-gametocyte) و گامتوسیت های ماده  (Female Gametocyte or Macro- Gametocyte)  توسط پشة آنوفل ماده ، در معده پشه مرحلة تاژک دار شدن  (Exflagellation) اتفاق می افتد که گامت های نر شروع به تقسیم  و تکثیر انبوه می کنند. در طی این مرحله  تا 8 تاژک در داخل یک گامت نر تشکیل می شود . تاژک های ایجاد شده شروع به حرکت کرده که منجر به پاره شدن سلول و آزاد شدن آنها به داخل پلاسمای خون در درون معده پشه میشود .

 

تاژک ها که در واقع همان اسپرماتوزوا (Spermatozoa) هستند در جستجوی سلول ماده که در طی این مدت از گامتوسیت به گامت های ماده Macrogamete)  ) تبدیل شده اند، به حرکت در می آیند و طی عمل لقاح (Singamy)  سلول تخم ( Zygote ) تشکیل می گردد. سلول تخم در عرض چند ساعت به اووکینت (Ookinete) متحرک تبدیل می شود . اووکینت یک شکل مهاجم انگل می باشد که بعد از، از بین بردن گلبولهای قرمز سد راه خود، خود را به دیواره معده پشه رسانده و از سلولهای اپیتلیال معده   (Epithelial Midgut) و یا از بین آنها گذشته و خود را به غشاء تحتانی جدار معده می رسانند.

اسپوروگونی، اولین مرحله غیرجنسی انگل :

در سطح خارجی غشاء معده پشه اووکینت گرد شده ، فرم تهاجمی را از دست داده و تشکیل اووسیست (Oocyst) را می دهد . اووسیست به داخل حفره عمومی بدن پشه (Hemocell) وارد شده و از هموگلوبین خون خورده شده توسط پشه استفاده می کند. در پشه هایی که شدیداً  آلوده هستند سطح معده پشه از تعداد زیادی اووسیست پوشیده شده است که میتوان در زیر میکروسکپ به صورت یک خوشه انگور مشاهده کرد. بعد از حدود یک هفته  ( تابع درجه حرارت محیط می باشد )  در داخل اووسیست تقسیماتی انجام می شود که در طی آن هزاران اسپروزوئیت(Sporozoite)   سوزنی شکل بوجود می آید.

 

بعد از گذشت تقریبا ( 21- 8 ) 14روز از آلوده شدن پشه اووسیست پاره شده و  اسپروزوئیت ها  با حرکت در حفره عمومی بدن پشه ، خود را به غدد بزاقی رسانده و در طی خونخواری مجدد همراه با ترشحات بزاق به داخل خون میزبان وارد می شوند . اسپروزوئیت ها در ظرف چند دقیقه از طریق دستگاه گردش خون خود را به کبد رسانیده و از داخل خون محو  می گردند. حرارت مناسب برای دورة اسپروگونی انگل های مالاریا در پشة آنوفل 30-20 درجة سانتیگراد و میزان رطوبت نسبی مناسب بیش از 60 درصد می باشد (شکل زیر).

 

سیر تکاملی انگل پلاسمودیوم در بدن انسان :

شیزوگونی نسجی، دومین مرحله غیرجنسی انگل:

این دوره به نام  Pre-Erythrocytic  هم نامیده می شود. و بر حسب نوع انگل 16 – 6 روز طول می کشد. در سلول کبد، اسپروزوئیت به سرعت تبدیل به تروفوزوئیت(Trophozoite)  نسجی می شود. تروفوزوئیت با جذب مواد غذایی از سلولهای کبد رشد کرده ، شروع به تقسیم داخلی نموده و تبدیل به شیزونت نسجی ‏(Tissue Schizont) چند هسته ای می شود. در این مرحله انگل با تقسیم داخلی خود هزاران مروزوئیت   (Merozoite) مهاجم کوچک را بوجود می آورد که بعد از گذشت حدود یک هفته از آلودگی میزبان توسط نیش پشه  و بعد از رشد کامل ، سلولهای کبدی را پاره نموده و به داخل مویرگهای کبدی می ریزند.

 

در پلاسمودیوم ویواکس و اووال ، بعضی از اسپروزوئیت ها که به داخل کبد وارد شده اند بلافاصله رشد نمی کنند و در سلولهای پارانشیم کبد تبدیل به انگلهای خفته ای بنام هیپنوزوئیت  (Hypnozoite) می شوند.

Pre-patent period  : فاصلة زمانی بین ورود انگل به بدن تا ورود انگل به خون بعد از طی دورة کبدی ، که معمولاَ کمی کمتر از دورة کمون می باشد. این دوره بطور متوسط برای ویواکس 8 روز ، فالسیپارم 5 روز و مالاریه 14 روز می باشد.

شیزوگونی خونی، سومین مرحله غیر جنسی انگل:

مروزوئیت های آزاد شده در جریان خون وارد گلبولهای قرمز می شوند و پس از رشد به شکل تروفوزوئیت خونی  (Blood Trophozoite) در می آیند.  بعد از گذشت 2 یا 3 روز برحسب گونه انگل ، تروفوزوئیت رشد کرده و تبدیل به شیزونت خونی (Blood Schizont) می شود. شیزونت در طی رشد تبدیل به 8 تا 16  مروزوئیت  می شود که با پاره شدن گلبولهای قرمز مروزوئیت ها به داخل جریان خون آزاد می گردند. این مروزوئیت ها ، گلبولهای قرمز آلوده نشده را مورد حمله قرار داده و مجدداً این چرخة مروزوئیت ، تروفوزوئیت ، شیزونت ، مروزوئیت تکرار  می گردد.

 

در طی این مراحل گلبولهای قرمز اشغال می شوند و در مالاریای شدید فالسیپارم  گلبولهای قرمز پارازیته شده تا 30 درصد و بیشتر هم می رسد. پس از سپری شدن چند مرحله چرخه خونی ، تعدادی از تروفوزوئیت ها به جای تبدیل به  شیزونت تبدیل به گامتوسیت می شوند. ظهور گامتوسیت ها در پلاسمودیوم ویواکس 5-3 روز بعد ، در پلاسمودیوم فالسیپارم 12-10 روز بعد و در پلاسمودیوم مالاریه چند هفته بعد می باشد . حدود 4 روز طول می کشد تا  رشد گامتوسیت ها کامل شده و سپس برای  مدت طولانی به صورت غیرفعال ( در مورد پلاسمودیوم فالسیپارم تا حدود یکماه ) در خون به گردش در می آیند . گامتوسیت ها با غشاء گلبول قرمز محصور بوده و بعد از بلعیده شدن توسط پشه ناقل در معده پشه آزاد شده و مجددا عمل تاژک دار شدن تکرار می گردد.

مالاریای ناشی از انتقال خون

در سال  1884 انتقال مالاریا از طریق انتقال خون توسط Gerhardet    ثابت گردید. در سال 1911 اولین مورد مالاریای ناشی از انتقال خون در آمریکا بوسیله وولسی ( Woolsey ) مشاهده شد و از آن سال تا سال 1972 جمعاَ 2106 مورد گزارش داد.

در سال 1921 درمان سفلیس عصبی با تلقیح خون حاوی انگل مالاریا  توسط Wagner Jauregg  انجام شد که بعد از پی بردن به معایب آن از روش آنوفل آلوده به اسپروزوئیت در مالاریاتراپی استفاده شد. انتقال مالاریا از طریق سرنگ آلوده در بین معتادین به هروئین که از سرنگ مشترک استفاده کرده بودند و 10 تن از آنها به مالاریای فالسیپارم مبتلا شده بودند در سال  1929 توسط Biggman در مصر گزارش گردید.

 

هموتراپی که بیشتر در گذشته بمنظور پیشگیری از ابتلاء به سرخک در کودکان انجام میشد گاهی سبب انتقال مالاریا به کودکان می شده است. چنانچه از 47 مورد مالاریای تلقیحی که بین سالهای 1958 تا 1964 در آذربایجان شوروی گزارش شده، 22 مورد از طریق هموتراپی بوده است.

مسلماَ تعداد واقعی مواردی که در رابطه با انتقال بجز از طریق نیش پشه گزارش می شود بیشتر از آمار موجود می باشد

مشخصات و مناطق انتشاربعضی از آنوفلهای مهم دنیا

• claviger An
• توضیحات: فقط در خاورمیانه ناقل است.
• مناطق انتشار : انگلستان و بعضی از کشورهای اروپایی تا شمال آفریقا، فلسطین، ایران، عراق، افغانستان
• نوع لانه لاروی: استخرها، باتلاق ها، چاهها، آب انبارها، آبگیرهای سنگی، لانه های آفتابی یا سایه دار
• محل خونخواری بالغ : داخل و خارج اماکن انسانی
• استراحت بعد از خونخواری : داخل و خارج اماکن انسانی
• خونخواری از روی: انسان، حیوانات.

 

• . culicifacies An
• توضیحات: ناقل مهم مالاریا در پاکستان، هند، بنگلادش، سریلانکا
• مناطق انتشار: عمان، بحرین، ایران، عرا ق، افغانستان، پاکستان به طرف هند، سریلانکا، اندونزی ، برمه، تایلند
• نوع لانه لاروی: انواع آبهای صاف یا آلوده و گاهی شور، چاهها، باتلاق ها، مزارع برنج، لانه های نیمه سایه
• محل خونخواری بالغ: داخل و خارج اماکن
• استراحت بعد از خونخواری : غالباَ در داخل ساختمانها
• خونخواری از روی: انسان، حیوانات اهلی را نسبت به انسان ترجیح می دهد.

 

• . fluviatilis An
• توضیحات: ناقل مهم مالاریا در پاکستان، هند، بنگلادش
• مناطق انتشار : عمان، بحرین، شرق عربستان سعودی، ایران، عرا ق، افغانستان، پاکستان، هند، سریلانکا، برمه ، اندونزی، تایلند، تایوان، ، چین
• نوع لانه لاروی: غالباَ در آبهای جاری از قبیل نهرهای خاکی، آبگیرها، بستر رودخانه و مجاری آبیاری
• محل خونخواری بالغ : داخل و خارج اماکن
• استراحت بعد از خونخواری : داخل و خارج اماکن
• خونخواری از روی: انسان، حیوانات اهلی.

 

• . sacharovi An
• توضیحات: ناقل مالاریا در فلسطین و کشورهای خاورمیانه ، بعنوان زیرگونه maculipennis An.
• مناطق انتشار: ایتالیا، یونان، اروپای شرقی، فلسطین، عربستان سعودی، سوریه، ترکیه، ایران، عرا ق
• نوع لانه لاروی: باتلاق ها، آبگیرها، آب های شیرین یا شور، استخرها ی دارای گیاه و آفتابی
• محل خونخواری بالغ : داخل و خارج اماکن
• استراحت بعد از خونخواری : در داخل اماکن انسانی و حیوانی
• خونخواری از روی: انسان، حیوانات.

 

• . sergentii An
• توضیحات: ناقل مالاریا در مصر، فلسطین، عربستان سعودی
• انتشار: الجزیره، تونس، فلسطین، عربستان سعودی، سوریه، ترکیه، ایران، عرا ق، مصر، افغانستان
• نوع لانه لاروی: مزارع برنج کاری، زه آبها ، نهرهای آب با جریان ملایم دارای آفتاب و نیمه آفتابی
• محل خونخواری بالغ : داخل و خارج اماکن
• استراحت بعد از خونخواری : در داخل اماکن و پناهگاههای خارجی
• خونخواری از روی: انسان، حیوانات.

 

• . stephensi An
• توضیحات: ناقل مالاریا در مناطق انتشار خود و شهرها و حومة آنها
• انتشار: عربستان سعودی، عمان، ایران، عرا ق، افغانستان، بحرین، پاکستان، سریلانکا، هند، برمه، چین
• نوع لانه لاروی: آبهای شیرین یا شور، چاهها، مجاری آب، کناره های رودخانه ها، کانالهای زهکشی
• محل خونخواری بالغ: داخل و خارج اماکن
• استراحت بعد از خونخواری : غالباَ در داخل ساختمانها
• خونخواری از روی: انسان، حیوانات.

 

• –. superpictus An
• انتشار: عربستان سعودی، ایران، عرا ق، افغانستان، اردن، پاکستان، ترکیه، یونان، نواحی مدیترانه
• نوع لانه لاروی: آبهای جاری، آبهای کم عمق، بستر رودخانه های سنگلاخی، لانه های لاروی آفتابی
• محل خونخواری بالغ: داخل و خارج اماکن
• استراحت بعد از خونخواری : بیشتر در داخل خانه ها و اصطبل ها ، به نسبت کمتر در غارها
• خونخواری از روی: انسان، حیوانات.

 

• An. subpictus
• توضیحات: ناقل احتمالی مالاریا در جاوه و اندونزی
• مناطق انتشار: ایران، پاکستان، هند، برمه، هندوچین، تایلند، مالزی، اندونزی، سریلانکا، جزایر جاوه، چین،
• نوع لانه لاروی: آبگیرها ی خاکی نزدیک خانه ها، مجاری فاضل آب، گودالهای خاک برداری، آبهای شورمزه
• محل خونخواری بالغ : اماکن داخلی و خارجی
• استراحت بعد از خونخواری : اماکن داخلی و خارجی
• خونخواری از روی : انسان، حیوانات.

موقعیت فعلی مالاریا در مناطق تقسیم بندی شدة  سازمان جهانی بهداشت

• منطقه آفریقا :

منطقه آفریقا شامل 46 کشور بوده  به استثنای جیبوتی ، سومالی و سودان. 7% جمعیت در مناطقی زندگی می کنند که خطر مالاریا وجود نداشته یا اندک است و حدود 74% از جمعیت در مناطق بسیار آندمیک که انتقال شدید و طولانی مالاریا وجود داشته و گونه فالسیپارم رایج است ، زندگی می کنند. 90% کل موارد مالاریای جهان در این منطقه روی می دهد و از این میان 4 کشور بالاترین میزان بروز را به خود اختصاص داده اند که عبارتند از : کنیا ، جمهوری متحده تانزانیا ، مالاوی و زامبیا.

 

• منطقه اروپا :
• شامل 50 کشور است که تنها تعداد معدودی از آنها ( فلسطین ، ترکیه . آذربایجان ، تاجیکستان ) دارای مالاریای آندمیک هستند. مالاریای ویواکس فقط در ترکیه و آذربایجان و مالاریای فالسیپارم  تنها در تاجیکستان دیده شده است. بیشترین موارد مالاریا را کشور ترکیه در این منطقه دارا می باشد.

 

• منطقه آمریکا :
• این منطقه شامل نیمکره غربی است که 21 کشور با انتقال فعال مالاریا و تعدادی کشور مثل کانادا ، منطقه کارائیب ، شیلی ،کوبا، پورتوریکو ، آمریکا و اوروگوئه عاری از مالاریای آندمیک هستند را شامل می گردد.

 

• منطقه جنوب شرقی آسیا :
• این منطقه شامل 10 کشور در میانه آسیای جنوبی و شرق آسیا است و انتقال مالاریا در 8 کشور وجود دارد که عبارتند از: بنگلادش ، هند ، بوتان ، اندونزی ، میانمار ، نپال ، سریلانکا ، تایلند.
• مالاریا در منطقه جنوب شرقی آسیا تا حد زیادی به فعالیت های شغلی مرتبط است . موارد مالاریا در این منطقه شامل فالسیپارم و ویواکس می باشد. 85% جمعیت ساکن در این منطقه در مناطقی زندگی می کنند که خطر ابتلا به مالاریا وجود دارد. در سال 1994 2/9 میلیون مورد گزارش شده که 39% آنها فالسیپارم بوده است. در این موارد هند با 76% در رتبه نخست جای دارد.

 

• منطقه مدیترانه شرقی :
• منطقه مدیترانة شرقی شامل کشورهایی در غرب آسیا و چند کشور شمال و شمال شرقی آفریقا است. بیش از 60 % جمعیت این کشورها ؛ حدود 287 میلیون نفر ؛ بعنوان جمعیت در معرض خطر محسوب می گردند که از این تعداد 45%  در مناطق با ریسک بالای ابتلاء به مالاریای فالسیپارم و 15% در مناطق  با انتقال فقط ویواکس زندگی می کنند.

پیشگیری اوّلیه به منظور حفظ  افراد سالم

• تخریب اماکن زادوولد آنوفل ها نظیر تخلیه و جاری کردن مرداب ها و مانداب ها و پر کردن آنها و استفاده از ماهی های لاروخوار
• استفاده از پشه بند و توری، در مناطق بومی (مخصوصاً پشه بند آغشته به (permethrin
• مالیدن مواد دورکننده حشرات، به قسمت های برهنه بدن افرادی که در معرض گزش پشه قرار می‌گیرند. البته موثرترین ماده دورکننده حشره است.
• سمپاشی دیواره داخلی اماکن، بوسیله حشره کش های ابقایی و سمپاشی شبانه محل زندگی و خواب، بوسیله محلول پیرتروم یا حشره کش های دیگر
• از اهداء کنندگان خون باید در مورد سابقه مالاریا سوال شود و در صورتی که تحت پوشش کموپروفیلاکسی با داروهای ضد مالاریا بوده یا به مالاریا مبتلا شده اند تا سه سال بعد از قطع کموپروفیلاکسی یا درمان نباید به منظور انتقال به دیگران از خون آن ها استفاده شود.

 

• پیشگیری دارویی (کموپروفیلاکسی) مالاریای فالسیپاروم حساس به کلروکین و سایر گونه ها (جدول 1).
• پیشگیری دارویی، هرگز از تاثیر کاملی برخوردار نیست و لذا در مناطق آندمیک مالاریا در صورتی که دریافت کنندگان داروهای پیشگیرنده، دچار بیماری تبداری شوند باید بیماری مالاریا نیز در تشخیص افتراقی، مطرح و حتی به طور زودرس و گاهی قبل از اثبات آزمایشگاهی، درمان گردد.
• به منظور کموپروفیلاکسی افرادی که به مناطق مالاریاخیز، مسافرت می‌نمایند باید از 2-1 هفته قبل از عزیمت، تا چهار هفته پس از بازگشت، از داروهای مناسب ضد مالاریا استفاده شود. علت لزوم شروع دارو قبل از رسیدن به منطقه آلوده این است که در عرض یک هفته، غلظت خونی دارو به حدّ مطلوبی برسد. همچنین در صورتی که کلروکین، تا چهار هفته پس از بازگشت از منطقه آلوده، مصرف شود موجب ریشه کن نمودن اَشکال خونی پلاسمودیوم های حساس به این دارو خواهد شد.

پیشگیری ثانویه به منظور بازگرداندن سلامتی بیماران و جلوگیری از بروز عوارض

درمان صحیح مالاریا و پاکسازی بدن از وجود گامتوسیت ها و هیپنوزوئیت ها نه تنها باعث بهبودی بیمار و جلوگیری از بروز عوارض بیماری می‌شود (پیشگیری سطح دوّم) بلکه موجبات قطع زنجیره انتقال عفونت به پشه و نهایتاّ به انسان های دیگر را نیز فراهم می‌نماید (پیشگیری سطح اوّل).

پیشگیری ثالثیه، به منظور جلوگیری از پیشرفت عوارض و زمینگیر شدن بیمار

• با درمان صحیح عوارض مغزی، کلیوی . . . و هماتولوژیک ناشی از مالاریا حاصل می‌شود

اقداماتی که طی طغیان ها و همه گیری های بیماری باید انجام داد

تعیین وسعت و طبیعت همه گیری

مبارزه با حشره بالغ و لارو

نامساعد کردن شرایط و محیط تکثیر حشره بالغ و لارو

درمان صحیح بیماران

استفاده از پشه بند و توری و سایر پوشش های محافظ

پیشگیری دارویی افراد در معرض خطر

بدیهی است که طی بروز حوادثی نظیر جنگ و سیل، ممکن است بر میزان بروز بیماری، افزوده گردد و لذا در اینگونه موارد، باید با آمادگی و دقت بیشتری به اقدامات پیشگیرنده پرداخته شود.

 

مبارزه با آنوفل

• روش های مکانیکی زه کشی:
• زه کشی بوسیله پمپ
• زه کشی بوسیله دریچه های جذر و مد
• زهکشی بوسیله ایجاد کانال ها و مجاری
• پر کردن لانه های لاروی
• خشک کردن متناوب
• عمل کردن صحیح در مورد منابع آب و تقسیم آن
• طغیان دادن و شستن لانه های لاروی

• روش های بیولوژیکی:
• استفاده از میکروارگانیسم های بیماریزا برای لارو پشه
• استفاده از موجودات لارو خوار مثل ماهی گامبوزیا
• استفاده از انگل های گروه میکروسپوریدی
• استفاده از نماتود های بیماریزا
• استفاده از قارچ ها

 

• اصول روشهای مبارزه با لارو :
• روغن ها و مواد نفتی
• روشهای شیمیایی :
• سبز پاریس (حشره کش های کلره )
• حشره کش های ابقایی     حشره کش های فسفره
• حشره کش های کاربامات

روشهای جدید مقابله با مالاریا

پشه‌های ماده در هنگام خونخواری از انسانهای مبتلا به مالاریا به انگل مالاریا آلوده می‌شوند و پس از آن می توانند از طریق نیش خود انگل را به انسانهای دیگر انتقال دهند اما خودشان بیمار نمی‌شوند.

گروه تحقیقاتی دانشگاه جان هاپکینز John Hopkins معتقدند ژنی بنام SPRN6 پشه را در دفاع از خودش قادر می‌سازد

این دانشمندان امیدوارند افشانه‌هایی شیمیایی را بسازند که که موجب روشن‌شدن ژن SPRN6 در پشه‌های آلوده شود. در نتیجه این پشه‌ها آلوده نشده ودیگر در هنگام نیش‌زدن یک تهدید واقعی برای انسانها نخواهند بود.

 

 

کشف ویروس جدید پشه آنوفل، پژوهشگران را به سوی شیوه های نوین درمان بیماری مالاریا سوق خواهد داد.

به گفته پژوهشگران; کشف ویروس جدید می تواند اطلاعات ژنتیکی جدیدی درباره این حشره بیماری زا در اختیار مردم قرار دهد که در نتیجه آن امکان دسترسی به راه کاری تازه برای کنترل مالاریا فراهم خواهد شد.

ویروس جدید AgDNV نام دارد که در بین پشه ها و سایر حشرات مشترک است اما در مهره داران از جمله انسان یافت نمی شود. پژوهشگران دریافتند که این ویروس لارو پشه آنوفل را به شدت آلوده می کند و به راحتی به پشه های بالغ منتقل می شود. این دانشمندان می گویند; با شناسایی ویروس جدید می توان آن را به گونه ای تغییر داد که یا پشه را از بین ببرد و یا مانع از انتقال میکروب مالاریا به انسان شود.